Kościoły drewniane Mazowsza. Przewodnik

  • 57.00 zł

Jacek A. Wiśniewski

Kościoły drewniane Mazowsza. Przewodnik

320 stron formatu A5 (21 x 15 cm), w pełnym kolorze. Liczne zdjęcia, mapki, plany, rysunki, broszura szyta nićmi, oprawa miękka ze skrzydełkami; wewnątrz skrzydełek mapka opisywanego obszaru. Oficyna Wydawnicza “Rewasz”, wyd. II poprawione i rozszerzone. Pruszków 2016.

ISBN 978-83-62460-80-9

Jacek A. Wiśniewski

Kościoły drewniane Mazowsza. Przewodnik

320 stron formatu A5 (21 x 15 cm), w pełnym kolorze. Liczne zdjęcia, mapki, plany, rysunki, broszura szyta nićmi, oprawa miękka ze skrzydełkami; wewnątrz skrzydełek mapka opisywanego obszaru. Oficyna Wydawnicza “Rewasz”, wyd. II poprawione i rozszerzone. Pruszków 2016.

ISBN 978-83-62460-80-9

Od poprzedniego wydania minęło 18 lat. W tym czasie z mazowieckiego krajobrazu zniknęły trzy kościoły drewniane, które spłonęły w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach: w Stoczku Węgrowskim (koniec XX w.), Długiej Kościelnej (2000 r.) i Sadykierzu (2003 r.). Trzy inne znalazły swoje nowe miejsca w muzeach budownictwa ludowego: kościół z Drążdżewa przeniesiono w 2006 r. do Sierpca, świątynia z Wysokienic trafiła w 2007 r. do podłowickich Maurzyc, zaś do Ciechanowca przeniesiono w 2010 r. kościół ze wsi Boguty-Pianki.

Niestety, z dwoma kolejnymi obiektami jest już znacznie gorzej: świątynia w Czerniewicach jeszcze jakoś się trzyma, natomiast kościół w Zawidzu jest już w tak złym stanie, że jego dni są praktycznie policzone.

Ale w tym okresie zdarzyło się też coś dobrego, co jest chyba ewenementem na skalę światową! Otóż cztery kościoły (Gąsiorowo, Glinianka, Goźlin-Porzecze Mariańskie i Jeruzal) zdążyły „zagrać” w serialach, dzięki czemu znalazły sie środki na ich utrzymanie i odrestaurowanie. Można  tylko się cieszyć z doskonałego pomysłu na podreperowanie skromnych budżetów wiejskich parafii, których nie stać na kosztowne remonty. Może producenci filmowi odkryją w tej książce kandydatów na następnych „wiekowych aktorów”?

W publikacji omówiono wszystkie drewniane kościoły rzymsko-katolickie, jakie znajdowały się na Mazowszu u progu drugiej wojny światowej, a więc przed niemal 80 laty (stan na 1 września 1939 r.). Pominięto te obiekty, które są świątyniami mariawickimi, albo kościołami ewangelickimi — zarówno zachowanymi, jak i tymi, które po drugiej wojnie przekształcono na świątynie rzymsko-katolickie.

Materiał został przedstawiony w układzie geograficznym. Mazowsze zostało podzielone na pięć subregionów: trzy znajdują się na północ od równoleżnikowo płynących na tym terenie Wisły i Bugu (północno-zachodnie, północne, północno-wschodnie), a dwa na południe od tych rzek (zachodnie i wschodnie).

Każde z haseł składa się z trzech części: informacji o miejscowości, o parafii i o kościele. W tej ostatniej przedstawiono nie tylko zachowany (lub ostatni z nie zachowanych) do dzisiaj obiekt, ale również świątynie, które istniały wcześniej w tym miejscu. Z powodu ograniczonej objętości książki znacznie mniej miejsca poświęcono wyposażeniu wnętrza, skupiając się głównie na najbardziej rzucających się w oczy elementach (ołtarze, ambony, belki tęczowe). Jedynie w przypadku kilku unikatowych obiektów zamieszczono informacje o znajdujących się w ich wnętrzach cudownych obrazach, czy też wspaniałych polichromiach.

Spis treści

Słowo wstępne, ks. Piotr Libera, biskup płocki

Pokorni świadkowie, ks. Michał Janocha, biskup pomocniczy warszawski

Od Autora

Mazowsze historyczne

Krótko o dziejach  Podziały administracyjne  Podziały kościelne

Charakterystyka mazowieckich kościołów drewnianych

Materiał i konstrukcja  Budowanie „w węgieł”  Budowanie „w słupy”  Wzmocnienie i osłona ścian  Zabezpieczenie dachu  Od pułapu do podłogi  Malowane wnętrza  Podstawowe typy i bryły  Wieże były później  Na przestrzeni wieków  Kościoły murowano-drewniane  Kościoły przenoszone

Mazowsze północno-zachodnie

Blichowo  Bonisław  Brwilno Górne  Bulkowo  Chociszewo  Daniszewo  Goleszyn  Góra  Grodziec  Kucice  Łętowo  Mochowo  Naruszewo  Pilichowo  Płock-Trzepowo  Radzikowo  Rębowo  Sarbiewo  Sierpc  Słupno  Smoszewo  Strzegowo  Święcieniec  Unieck  Zakrzewo Kościelne  Zawidz Kościelny  Żukowo

Mazowsze północne

Chamsk  Chotum  Ciemniewko  Dąbrowa  Drążdżewo  Drogiszka  Dzierżenin  Gąsiorowo  Grzebsk  Klukowo  Koziczynek  Kraszewo  Królewo  Kuklin  Lekowo  Lubowidz  Łopacin  Malużyn  Niechłonin  Poniatowo  Przedwojewo  Skierkowizna  Szwelice  Ślubowo  Święte Miejsce  Węgra  Węgrzynowo  Zielona Ciechanowska  Żurominek Kapitulny

Mazowsze północno-wschodnie

Barcice  Białaszewo  Boguty-Pianki  Brodowe Łąki  Cibory-Kołaczki  Ciechanowiec  Czarnia  Dąbrówka  Dobrylas  Gąsewo  Jelonki  Kramarzewo  Kuzie  Leman  Lubiel Nowy  Łyse  Nowa Wieś  Olszewka  Parciaki  Ponikiew-Zawady  Porządzie  Przytuły  Puchały  Radziłów  Sadykierz  Sokołowo Włościańskie  Tabędz  Troszyn  Turośl  Zaręby Kościelne  Zawady Kościelne

Mazowsze wschodnie

Długa Kościelna  Glinianka  Goźlin-Mariańskie Porzecze  Jeruzal  Kąty  Kiczki  Kuflew  Oleksin  Poświętne  Pustelnik  Siennica  Stoczek Węgrowski  Sulejów  Warszawa-Bródno  Warszawa-Grodzisk  Warszawa-Stara Miłosna  Warszawice  Wieliszew  Wodynie  Zwola Poduchowna  Żeliszew Podkościelny

Mazowsze zachodnie

Bardzice  Białobrzegi Radomskie  Boguszyce  Chynów  Czermno  Czerniewice  Dobrzyków  Imielno  Izdebno Kościelne  Janisławice  Jasionna  Jeżów  Kampinos  Kaski  Kołacinek  Konary  Kurdwanów  Lewiczyn  Lewin  Lutkówka  Łęgonice  Łowicz  Maurzyce  Mniszew  Mogielnica  Puszcza Mariańska  Rembertów  Skuły  Słupia  Sokołów  Stara Rawa  Troszyn Polski  Wilków  Wysokienice  Żuków

 

Ze wstępu ks. Michała Janochy bpa pomocniczego warszawskiego:

...Drzewo – odwieczny archetyp tajemnicy życia. Zapuszcza w ziemi korzenie pnia, a w niebie korzenie gałęzi. Drzewo zabite przemienia się w drewno, które towarzyszy życiu człowieka od kołyski po trumnę. W starochrześcijańskiej legendzie drzewo krzyża wykonano z desek wyciosanych z rajskiego drzewa życia.

Warto przywołać te kulturowe i religijne asocjacje drzewa we wprowadzeniu do książki poświęconej drewnianym kościołom Mazowsza, regionu, w którego sercu szumią sosny kampinoskiej puszczy i w którym drzewo było przez wieki podstawowym budulcem domów, również domów Bożych. Setka z nich przetrwała do naszych czasów. O nich ta książka. Pamiętajmy, że największa liczba drewnianych świątyń w Europie zachowała się na terenie dzisiejszych krajów tworzących dawną Rzeczpospolitą. Na Ukrainie i Białorusi są to głównie cerkwie, w Polsce i na Litwie – kościoły. W dobie dewastacji krajobrazu, w dobie banalizacji budownictwa, także sakralnego, spoglądamy na te drewniane kościółki z coraz większą czułością i troską, tak, jak patrzy się na świadków odchodzącej coraz dalej przeszłości. Przeszłości naszej, mazowieckiej, polskiej, europejskiej. Jest to zarazem przeszłość nieustannie żywa, która odradza się, rozjaśnia, zmartwychwstaje, ilekroć w Boguszycach, Lewiczynie czy Mochowie na dźwięk dzwonka wychodzi do ołtarza kapłan z mszą świętą. Ilekroć od drewnianych belek stropu i ścian odbija się wielkopostny śpiew ludu:

Krzyżu święty nade wszystko,

drzewo przenajszlachetniejsze,

w żadnym lesie takie nie jest,

jeno na którym sam Bóg jest.

Słodkie drzewo, słodkie gwoździe,

rozkoszny owoc nosiło.