Stanisław Apolinary Zambrzycki, Wiersze

Stanisław Apolinary Zambrzycki
Wiersze
z komentarzem Olimpii Swianiewiczowej
do druku podała Maria Swianiewicz-Nagięć

ISBN 978-83-8122-061-3

294 strony plus wkładka z drzewem genealogicznym potomków Autora,  40 archiwalnych zdjęć,  okładka miękka. Wydanie I. Pruszków 2022.

Stanisław Apolinary Zambrzycki (1824–1908)
Czytając nieopublikowane dotąd wiersze Stanisława Apolinarego Zambrzyckiego, który żył i tworzył w burzliwym XIX wieku może nasunąć się pytanie: jak te wiersze przetrwały? Tym bardziej, że w wielu przewija się tematyka związana z Powstaniem Styczniowym i represjami popowstaniowymi. Otóż gromadziła je i przechowywała najstarsza córka autora Maria Zambrzycka (1852–1943) zakonnica skrytka — Sercanka.
Do 1904 roku Maria mieszkała w Libawie (dziś Łotwa), gdzie była kierowniczką polskiej przyparafialnej szkółki. Obok istniały szkółka litewska, łotewska i niemiecka. Maria utrzymywała żywy kontakt z rodzicami.
W 1904 roku została przeniesiona do Warszawy i zatrudniona na pensji dla dziewcząt, na której też uczyły się trzy jej bratanice: Ludwika, Maria i Olimpia Zambrzyckie, córki Józefa.
Niewątpliwie Maria ceniła pióro Ojca, bo sama też pisała. Niestety jej spuścizna nie zachowała się. W latach 30. XX wieku najmłodsza bratanica, Olimpia Zambrzycka-Swianiewiczowa, zwróciła się do swojej ukochanej cioci Marynki z prośbą o ofiarowanie jej wierszy śp. dziada po mieczu Stanisława Zambrzyckiego. Tak powstał mały (11x17 cm) zeszycik zapisany kaligraficznym pismem, zapełniony wierszami.
Ten skarb rodzinny przetrwał burzę wojenną i trudny okres powojenny pod opieką Olimpii Swianiewiczowej, która po październiku 1956 r. wyjechała do męża na Zachód.
Początkowo pracowała zarobkowo. Kiedy warunki materialne męża poprawiły się na tyle, że mogła zrezygnować z pracy zarobkowej, zajęła się m.in. wierszami swojego dziada. Kilka długich wierszy zostało zaopatrzonych w omówienia wstępne i obszerne komentarze. 

Spis treści

Wstęp
O AUTORZE I JEGO FOLWARKU WIAZYNKA
Historia wierszy Stanisława Apolinarego Zambrzyckiego
Cerkiewka wiazyńska
Dom wiazyński i jego najbliższe otoczenie
Otoczenie dworu

Wiersze
I. POWSTANIE STYCZNIOWE
Modlitwa
Odezwa nieszczęśliwej
Gubernator i sałata
   Wstęp
   Wspomnienia o Wojtelach — wstęp
   Omówienie wstępu
Sąd kota w Wojtelach
   Wstępne omówienie wiersza pt. „Sąd kota w Wojtelach”
   Sąd kota w Wojtelach
II. OKRES POPOWSTANIOWY
Karty
   Omówienie wstępne wiersza
   Karty (legenda)
Kolęda
   Omówienie wstępne wiersza pt. „Kolęda”
   Kolęda
Wspomnienia o Anusinie
Hutarka Staluka
III. LISTY DO DZIECI
List do synowców z doniesieniem o polepszeniu zdrowia córki
Do Jadwisi Z — uczenicy 1szej klasy w Rydze
Do kochanego Władysia na miły jego liścik do nas napisany
Początek listu do córki
Kochana Córeczko
Do Józefa Z.
Dwa wiersze charakteryzujące postać biskupa Roppa
List do córki Maryni, pisany dn. 10 kwietnia 1896 r.
Listy do Marynki Z.
Listy do Anielki
[Wnuki]
Obrazek Marynki Z. 1902 r.
17 maja 1904 r.
O Zygmusiu
Na urodziny Irenki do Władysia
1902 r.
1904 r.
1905 r.
Kochani Michasiu i Wikcieńko — 1903 r.
Juraś
Setny rok jak Wiazyń — 1908 r.
IV. INNE LISTY
Do Pani Cz.
Z powinszowaniem imienin K. Burowej
Do P. Antoniego Bohdanowicza
Do Pana Lisowskiego
List do Anielki Czekotowskiej
List do P. Mieczysława Korewy
List do Pana Kwinty
Początek listu do Franciszka L.
V. RÓŻNE WIERSZE I FRASZKI
Czy wiedzieć chcecie
Słowo prawdy — lekkomyślnej matce i jej córce
Niepowodzenie doktora (żart)
Epigramat
Epigramat
Panna Kiełbaskówna
Nagrobek Maryńki Ewdokimowiczówny
Moja stara kanapa
Urywek
Z ornitologii
Westchnienie Szulera
Pieśń o Lahirze wynalazcy kart
III 
Zasady Brzezińskiego
Zatarg Wojewódzkiego z Boruchem
Urywek na cześć żydów

Kilka słów o potomkach Stanisława i Olimpii Zambrzyckich
   Ze strzępków opowiadań Babuni
   Mozyrz — miasto jej dzieciństwa (1)
   Mińsk w jej szkolnych latach (2)
   Mińsk Zbarewicze (3)
   Żołnierz — więzień (4)
   Fragmenty z życia popowstaniowego (5)
Udział potomków Stanisława i Olimpii Zambrzyckich w walkach o niepodległość Polski
   Udział wnuków i prawnuków Stanisława i Olimpii Zambrzyckich w I i II wojnach światowych
   II wojna światowa
Aneksy
   List Władysława Zambrzyckiego do żony Walerii
   Olimpia Zambrzycka-Swianiewiczowa — komentatorka wierszy Stanisława Apolinarego Zambrzyckiego
   Wykaz prac i artykułów Olimpii Swianiewiczowej 
   Spis książek ocalałych z biblioteczki wiazyńskiej
   Tabela 1. Rodzina Stanisława i Olimpii Zambrzyckich.  Dzieci i wnuki (na wkładce)
Bibliografia