Celestyn Nagięć: Wspomnienia od dzieciństwa i młodości po wiek dojrzały

Celestyn Stanisław Nagięć
Wspomnienia od dzieciństwa i młodości po wiek dojrzały

ISBN 978-83-86367-36-8

484 strony plus 20 stron z ilustracjami (40 zdjęć, 7 mapek) plus wklejka z tablicami genealogicznymi Mo(a)nasterskich, okładka miękka. Wydanie I. Warszawa 2012.

Celestyn Nagięć (1921–2002)
Urodził się 24 września 1921 roku we wsi Nowosiółka, pow. Podhajce. Matka Elżbieta pochodziła ze starej, licznej, patriotycznej, zakorzenionej od dawna na Podolu rodziny Monasterskich. Ojciec Wawrzyniec Nagięć w czasie pierwszej wojny służył w legionach jako kawalerzysta, po wojnie pracował w policji państwowej. W 1928 roku rodzice zamieszkali w Krakowie. W 1932 roku zmarł ojciec. Matka, mimo trudnych warunków materialnych (sama z trójką dzieci), syna posłała do gimnazjum ogólnokształcącego. Małą maturę Celestyn uzyskał w 1939 r.
Jako ochotnik Przysposobienia Wojskowego wziął czynny udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Został przydzielony do służby w taborze 17 Pułku Piechoty, z którym przeszedł trasę od Krakowa do Łucka.
Po rozbrojeniu przez oddziały Armii Czerwonej w dniu 18 września 1939 r. wyruszył na rodzinne Podole, gdzie miał się spotkać z matką i siostrami. Najbliższej rodziny nie zastał, a powrót do Krakowa był zamknięty. Dwuletni pobyt w powiecie Podhajce (wrzesień 1939 – wrzesień 1941) przypadł na okres, który naznaczyły zbrodnie wojenne — mordy, deportacje, aresztowania dotykające ludność polską, zarówno napływową jak i od dawna osiadłą. Autor osobiście poznał zbrodnicze działania okupanta: w lutym 1940 roku uciekł z kolumny skazańców deportowanych na Syberię, a w maju 1941 przeszedł doświadczenia aresztu śledczego. Stale musiał się ukrywać. Ten fragment wspomnień należy do historii, która wciąż powinna być przypominana.
We wrześniu 1941 r. przez Lwów, Przemyśl i granicę na Sanie przedostał się do Krakowa, gdzie podjął pracę na kolei. Najpierw jako pomocnik palacza, potem jako palacz parowozowy.
W 1942 r. wstąpił w szeregi Armii Krajowej i przybrał pseudonim „Sas”. Od sierpnia 1944 r. walczył w Samodzielnym Baonie Specjalnym Partyzanckim „Skała”. Uczestniczył w akcji „Burza” i marszu na pomoc powstańczej Warszawie. Od listopada 1944 r. po ukończeniu kursu podchorążych jako kapral był dowódcą drużyny. Po rozwiązaniu oddziału w styczniu 1945 roku wrócił do domu i rozpoczął naukę w liceum.
W kwietniu 1945 r. Powołany został do WP i trafił do 7 P.P. w Lublińcu. Tam był świadkiem mordu dokonanego przez wojskowych politruków na dwóch rzekomych dezerterach, członkach „reakcyjnej bandy”.
Na skutek wady serca w październiku 1945 roku został zwolniony z wojska i kontynuował naukę w Państwowym Liceum Rybackim w Krakowie.
W styczniu 1946 r. wstąpił do tajnej, opozycyjnej organizacji „Liga Walki z Bolszewizmem” i przybrał pseudonim „Koropiec”. Aresztowany w listopadzie 1946 został skazany przez Wojskowy Sąd w Krakowie na 10 lat więzienia. Więziony był na Montelupich w Krakowie, C.W.K. Rawicz i W.K. w Potulicach. Na wolność wyszedł w styczniu 1955 r. Za jego godną i nieprzejednaną postawę wysoką cenę zapłaciła matka, którą wraz z córką eksmitowano z Krakowa do Węgorzewa.

Prezentowane w książce wspomnienia, publikowane w dziesięć lat po śmierci Autora, są nadzwyczaj interesujące. Wśród mnóstwa godnych uwagi wydanych drukiemautobiografii odznaczają się one wyjątkowo bogatą i różnorodna informacją szczegółową, jasną narracją, wreszcie wyjątkowym dramatyzmem osobistych losów Autora. Książka stanowi przykład biografii pokolenia wkraczającego w dojrzałość podczas wojny 1939–1945. Szeroki jednakże zamysł ujęcia losów jednostki na tle tradycji i sytuacji zarówno rodziny, jak kraju sprawia, iż przedstawione tu są losy dwu pokoleń czynnych uczestników I wojny światowej i walk o niepodległą Rzeczpospolitą, do których należał ojciec Autora i dojrzewającego do walki o nią, już w warunkach okupacji niemieckiej i sowieckiej — reprezentowaną przez Autora.

Spis treści

Wstęp (Maria Nagięciowa)

Rozdział I: Na śladach przyszłości

Rozdział II: Hitlerowski najazd na Polskę

Rozdział III: W dniach bolszewickiej agresji na Polskę

Rozdział IV: Pod okupacją sowiecką na Ukrainie Zachodniej 

Rozdział V: Pod okupacją niemiecką w Generalnej Guberni

Rozdział VI: Pod władzą polskich bolszewików

część 1. Czas nadziei, rozterki, buntu i walki 

część 2. Kuźnie przekuwania opornej materii

A. Batorego 5 

B. Bezpieka  

C. Montelupa 

D. C.W.K. Rawicz

E. W.K. Potulice 

Epilog (Maria Nagięciowa)

Podziękowania   

Indeks nazwisk i pseudonimów  

Skróty i skrótowce